ELŻBIETA ZECHENTER-SPŁAWIŃSKA
ELŻBIETA ZECHENTER-SPŁAWIŃSKA
poetka, tłumaczka, prozaik
Urodziła się 17 lipca 1935 w Krakowie. Córka poety, publicysty i satyryka Witolda Zechentera (wnuczka Edmunda Zechentera, nowelisty i dziennikarza). Ukończyła polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dr nauk humanistycznych.
Debiutowała fraszką w „Sztandarze Młodych” w 1955 r. Publikowała wiersze m.in. w czasopismach „Życie Literackie”, „Odgłosy”, „Poezja”, „Kultura”, „Literatura”, „Oficyna Poetów i Malarzy” (Londyn), „Dekada Literacka” , „Kraków”, „Sycyna”, „Twórczość” oraz w czasopismach dla dzieci : „Świerszczyk”, „Króliczek” i in. Poezje autorki zamieszczone zostały w almanachach: Rzecz poetycka: młodzi. – Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1958, Almanach młodych, – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1964, Czy mały realizm? Wwa: „Iskry” , 1967, i in. Wiersze publikowane były w wielu antologiach, m.in. : Tatry w poezji i sztuce polskiej. –Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1975, Ja i ty. – Wwa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1982, W imię miłości, – Wwa: Oficyna Wydawnicza ADAM, 1995, „A jeśli miłość – co to jest takiego”: antologia poezji miłosnej. – Katowice: Książnica, 1999, w antologiach wierszy dla dzieci Szedł czarodziej. – Rzeszów: KAW, 1986, Wybór wierszy okolicznościowych dla klas I-III – Wwa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990, Dlaczego zając? Wiersze poetów krakowskich o dzieciach i dla dzieci. – Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2006, i in. I w antologiach obcojęzycznych: Polonaise erotiques : Thema mit Variationen fur mannliche und weibliche Stimmen. Frankfurt am Main: S. Fischer Verlag, 1968, Światło w chmurach, – Kraków : Oficyna Konfraterni Poetów , 1997 (węg.)
Wiersze przekładane były na języki obce: węgierski, angielski, niemiecki, rosyjski i czeski, turecki (tłumaczyli: Galambos Csaba, Lusia Slomkowski, Karl Dedecius, Leonard Kondraszenko, Otto F. Babler, Vaclav Burian, Grażyna Zając).
Jest autorką libretta poetyckiego do opery rockowej „Orfea” z muzyką Marka Sarta oraz tekstów piosenek i ballad, wykonywanych m.in. przez „Wawele”, aktorów kabaretów Loch Camelot, Piwnicy pod Baranami i in.
W latach 1972-1976 była kierownikiem literackim Państwowego Teatru Lalek „Rabcio” w Rabce, a w latach 1978-1987 – Studia Filmów Animowanych w Krakowie.
Przez 25 lat, do października 2022 była w składzie jury nagrody „Krakowska Książka Miesiąca”.
Od 1990-2020 prowadziła warsztaty literackie z grupą SYLABA w Centrum Młodzieży i Ośrodku im. C.K. Norwida w latach 1990-2020.
Od 1995-2011 była opiekunką Koła Literackiego w Centrum Młodzieży im dr H. Jordana
Odznaczona Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz odznaką Honoris Gratia w uznaniu zasług dla Krakowa i jego mieszkańców.
P u b l i k a c j e k s i ą ż k o w e
Poezje:
Epitafium dla biedronki . – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1962
Zazdrośćmy szarotkom. – Wwa: „Czytelnik”, 1968
Wyprowadzenie z sadu. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1968
Powtórka z miłości. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974
Okna niepokoju. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977
Ósma góra. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979
Granica szczerości. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981
Piosenka idzie do przedszkola. – Wwa : Wydawn. Szkolne i Pedagogiczne,1983
Wiersze wybrane. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1986
Na łowiskach świata. (wiersze 1981-1991) – Kraków: „Miniatura”, 1992
Powrót do ballad i romansów: poezje i teksty ballad. – Kraków: Oficyna Konfraterni Poetów, 1993
Czapka niewidka. – Kraków: Baran i Suszczyński, 1996
Miniatury prozą poetycką. w: Janina Garścia: 6 ekspresyjnych miniatur na fortepian. Op. 74. – Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997
Miniatury prozą poetycką dla dzieci. – w: Janina Garścia: Bajki – kołysanki na fortepian.
- Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1999
Wiersze dla dzieci. w: Janina Garścia : Muzyczne ABC przy fortepianie. – Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2000
Gdy mandarynki miały jeszcze pestki. – Kraków: Wydawnictwo Plus, 2001
Pod gwiaździstym niebem. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004
Grudka soli pod powieką. Wstęp: Wojciech Ligęza (Seria : Poeci Krakowa) – Kraków: Śródmiejski Ośrodek Kultury, 2008
Notatki i sny, Krakowska Biblioteka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, 2015
Kot Moniki, Krakowska Biblioteka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, 2019
Proza:
Ten nieznośny koń na biegunach. [Opowiadanie dla dzieci] – Wwa: KAW 1976
Zaginął pies. Powieść dla nastolatków. – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987
Ilustrowany leksykon dla najmłodszych. [Współaut.: Ewa Stadtmuller]. – Kraków: Ryszard Kluszczyński, 1997
Szansa. (Powieść) – Kraków: Baran i Suszczyński , 2000
Opowieści pod psem. [dla dzieci] – Kraków: Skrzat, 2001
Zapamiętane – Kraków-Budapeszt-Syrakuzy: Austeria, 2022. (Są to wspomnienia dotyczące siedmiu osób: Kazimiery Treterowej, Ewy Żarneckiej-Biały, Wisławy Szymborskiej, Miry Jaworczakowej, Macieja Słomczyńskiego, Marty Stebnickiej i Wiktora Golde’go.)
Dramat:
O małym cyrku i wielkiej przyjaźni i inne utwory sceniczne dla dzieci. – Kraków: Scena Ludowa, 1983
Przekłady:
Przepowiednie czasu twego: antologia współczesnej poezji węgierskiej. – Kraków; Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1985 (przekład niektórych tekstów)
Prapremiery teatralne:
Szanujmy Marynie, czyli nocne z duchami rozmowy. – Kraków: Kawiarnia Literacka, 1976 (wraz z Joanną Kulmową, Marcinem Wolskim, Janem Zalewskim)
O małym cyrku i wielkiej przyjaźni. –: Teatr Lalki i Maski „Groteska”, 1977
Prapremiery sztuk teatralnych, w których zamieszczono teksty autorki
Nikt nie jest wolny od mówienia bredni: monodram Marty Stebnickiej – adaptacja sceniczna fragmentów Prób Michała de Montaigne’a. – Kraków: Piwnica pod Baranami, 1971 (teksty ballad)
Jan August Kisielewski: Karykatury. – Kraków: Teatr im. J. Słowackiego, 1974 (teksty ballad)
Pierre-Jean de Beranger : Teoria śmiechu. – Kraków : Stary Teatr im. H. Modrzejewskiej, 1975 ( przekład ballad Berangera )
Tove Jansson: Maciupek z krainy Muminków. – Kraków: Teatr Lalki i Maski „Groteska”, 1978 (teksty piosenek i dialogi)
Hans Christian Andersen: Nowe szaty króla. – Kalisz: Teatr im. W. Bogusławskiego – Scena Duża, 1980 (teksty piosenek)
Pierre de Beranger : Piosenki przed trybunałem. – Toruń: Teatr im W. Horzycy, 1993 ( przekłady piosenek Berangera wraz z Leszkiem Długoszem, Janem Przyborą i klasykami – Wł. Syrokomlą, C.K. Norwidem)
Adaptacja
L. Carroll: Alicja w krainie czarów. (tłum. M. Słomczyński) – Rabka: Teatr Lalek, 1974
Scenariusze filmowe
Małe pranie: film krótkometrażowy. – Kraków: Studio Filmów Animowanych, 1978
TAK : film krótkometrażowy. – Kraków: Studio Filmów Animowanych, 1979
Droga : film krótkometrażowy. – Kraków: Studio Filmów Animowanych, 1980
Gabinet śmiechu: – Kraków: Studio Filmów Animowanych, 1981
Opracowania
Witold Zechenter: Rozmowa z sobą: wybór wierszy i fraszek i wspomnienie o Ojcu; Elżbieta Zechenter-Spławińska. – Kraków : Księgarnia akademicka, 1993
Grupa Literacka Sylaba przy Ośrodku Kultury im. Cypriana Kamila Norwida. Utwory z lat 1980-95.Almanach. [wybór , opracowanie, noty biograficzne i wstęp: Elżbieta Zechenter-Spławińska]. – Kraków : wyd. Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida, 1995
Pokój 318. Warsztaty literackie [Antologia]. Wybór wierszy powstałych podczas warsztatów prowadzonych przez E.Z-S w Centrum Młodzieży im. Dr H. Jordana oraz wybór grafik i rysunków, redakcja wraz z Leną Ciepły. – Kraków: wyd. Centrum Młodzieży im. Dr H. Jordana, 1995 Kolejne tomiki ukazywały się w latach: 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001 [od 1997: Nie-pokój 318]
Almanach 2. Grupa Literacka Sylaba. Drugi almanach Grupy Literackiej Sylaba przy Ośrodku Kultury im. C.K.Norwida w Krakowie. Utwory z lat 1995-1999. [ Wybór, opracowanie, noty biograficzne, wstęp: Elżbieta Zechenter-Spławińska ]. – Kraków: wyd. Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida, 2000
„Był kiedyś piękny świat...” Wspomnienie o moim Ojcu. „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, – Kraków 2004
Witold Zechenter: Uśmiechnij się : wybór fraszek , pastiszów i parodii literackich. –
Kraków: vis-a-vis /Etiuda, 2004
Grupa Literacka Sylaba: SYmptomy LApidaria Barbaryzmy: [trzeci almanach Sylaby, wstęp: Elżbieta Zechenter-Spławińska, wybór tekstów i opracowanie wraz z Cezarym Zalewskim], – Kraków: wyd. Ośrodek Kultury im. C.K. Norwida, 2005
Elżbieta Zechenter-Spławińska:Tort malinowy. Witold Zechenter po latach: wybór felietonów filmowych i radiowych, wybór wierszy lirycznych i fraszek, rozmowy o Ojcu
(mówią: Wisława Szymborska, Stanisław Czarniecki, Henryk Markiewicz, Włodzimierz Maciąg, Jerzy Korczak i Jan Pieszczachowicz) dwa wspomnienia: Ojciec, jakiego pamiętam i Ojciec, jakiego nie znałam. – Kraków: Jagiellonia, 2007
Ważniejsze teksty o twórczości autorki
Adam Włodek: Elżuni do sztambucha (wstęp do Wierszy wybranych). – Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1986
Piotr Kuncewicz: Poezja polska od 1956, t. 3. – Wwa: BGW, 1993
Regina Lubas-Bartoszyńska: Dwa ostatnie tomiki E.Z.S., w: Szkice o poezji polskiej i francuskiej. – Kraków: Wydawn. Naukowe WSP, 1995
Ważniejsze recenzje
J. Kwiatkowski: Miniatury i wycinanki. „Życie Literackie” 1962 nr 24
J. Grom; Sympatyczna poetka krakowska. „Kultura” 1969 nr 11
T. Stefańczyk: „Czytelnikowskie” tomiki. „Nowe książki” 1969 nr 20
M. Chrzanowski: Erotyki Elżbiety Zechenter. „Nowe książki” 1975 nr 19
H. Siewierski: 4 x liryka. „Życie Literackie 1975 nr 19
S. Stabro; Amor i psyche.( O poezji E. Z.-S.) „Magazyn Kult.“ 1979 nr 2
S. Jurkowski : Dwa małe wybory. „Literatura” 1987 nr 5
B. Kowszewicz; Deklaracja optymistyczna. „Poezja” 1987 nr 10
W. Natanson: Wiersze sceptycznej krakowianki. Nowe Książki. 1987 nr 1
W. Próchnicki: Wiersz jako odczucie. „Pismo Lit.-Artyst.” 1987 nr 7/9
E. Zaleska: W kręgu rodziny. „Nowe książki” 1988 nr 4
K. Lisowski; Co przypadkowe jest konieczne. „Dekada Literacka” 1996 nr 9
H. Zaworska: Nie wszyscy muszą mnie kochać. „Literatura” 1997 nr 1
W. Maciąg: Jaką mamy szansę? „Dekada Literacka” 2001 nr 7/8
Inga Iwasiów: Przez wiersze. „Nowe Książki” 2004 nr 12
H. Zaworska; Kropla po kropelce. „Polityka” czytelnia onet.pl 2004 [rec w portalu „Polityki” z tomiku Pod gwiaździstym niebem.
Parę słów od siebie:
Kiedyś lubiłam wędrować po Gorcach – dziś nie straciłam tej pasji choć uprawiam spacerowanie po górach w umiarkowanych dawkach.
Utrzymuję kontakt z moimi „warsztatowymi dziećmi”, choć już nie spotykamy się regularnie. Interesuje mnie czym się zajmują, jak się wybijają na dorosłe, samodzielne pisanie.
Lubię pisać piosenki i poetyckie ballady. Stale współpracuję z Jankiem Wojdakiem i jego „Wawelami” a także z artystami Piwnicy pod Baranami i Lochu Camelota.