STEFAN MACIEJEWSKI

[pseud.: Witold Helios, Witold Nowicki, W. Nowicki, Maciej Stefański, Władysław Jaryma, Śledziennik, Krak, Stefan Krak, Ewa Giżu, Ewa Bieńkowska; kryptonimy: (mac.), (S.M.), SaM; S. M., (s-m), W.N.] – pisarz, dziennikarz, redaktor, tłumacz, krajoznawca, edytor – ur. 17 III 1936 w Garbatce koło Radomia (chrzest w Pobiedniku Wielkim, pow. miechowski) w rodzinie inteligenckiej. Ojciec Konstanty, matka Janina z domu Nowicka. Rodzeństwo: brat Ryszard (zginął w dzieciństwie) oraz siostry Halina i Danuta. Szkoła średnia: Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, matura w 1953 r. Ukończył Wydział Filologii Polskiej (1959) i Wydział Filologii Słowiańskiej (1964) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po studiach podjął pracę jako bibliograf w Bibliotece Wojewódzkiej w Szczecinie (1959–1960), następnie był nauczycielem Zasadniczej Szkoły Handlowej w Krakowie (1961–1964), kierownikiem Szkoły Podstawowej w Leszczyńcu w Karkonoszach (1964–1966), kierownikiem domu studenckiego Żaczek w Krakowie (1966–1967). W 1964–1980 należał do PZPR. W 1967 roku rozpoczął pracę dziennikarską jako reporter „Echa Krakowa” (do 1970). W tym samym czasie współtworzył pismo „Student”, którego został pierwszym red. naczelnym (1 X 1967 – 3 XIII 1970). W 1971–1973 był publicystą „Życia Literackiego”. W 1972 zadebiutował jako pisarz zbiorem opowiadań Czas mężczyzn (Wrocław, Ossolineum). W l. 1973–1974 związał się z „Gaz. Białostocką” (był kierownikiem działu kulturalnego) i zamieszkał w Białymstoku. W tym okresie rozpoczął poznawanie Suwalszczyzny – turystyczne (wyprawy kajakowe) i dziennikarskie (cykl reportaży historycznych o wybitnych postaciach związanych z północno-wschodnią Polską, m.in. o gen. Ignacym Prądzyńskim, gen. Michale hr. Pacu, Karolu hr. Brzostowskim oraz o pierwszych piewcach Suwalszczyzny, które ukazały się w książce Szlachetni pasjonaci (Olsztyn: Pojezierze, 1978). W 1975 powrócił do Krakowa i podjął pracę w „Gazecie Południowej” (do 1980), następnie „Gazecie Krakowskiej” (1981); jednocześnie współpracował m.in. z: „ITD.” (1972–1978), „Kontrastami” (1975–1979), „Przekrojem” (1975–1981), „Podtatrzem” (1977–1981), „TeMI” (1978–1981), „Tygodnikiem Zamojskim” (1979–1981) i najdłużej z „Życiem Literackim” (1974–1981; jest laureatem nagrody tego tygodnika, 1979); sporadycznie m.in. z: „Kameną”, „Odrą”, „Tygodnikiem Kulturalnym”, „Głosem Młodzieży Wiejskiej”, „Magazynem Kulturalnym”, „Życiem Warszawy”. Wiele jego reportaży włączono do wydań zbiorowych, m.in.: Corrida po polsku (1979), Spotkania z Suwalszczyzną (1980), Nagłe zaskoczenie (1981). W 1981 otrzymał Nagrodę „Pawiego Pióra”. Z powodzeniem uprawiał też twórczość literacką, publikując zbiory opowiadań i powieści: Białe oko [opowieść dla młodzieży], 1978 (Nasza Księgarnia), wyd. 2 1991 (Kraków, Oficyna Cracovia); Czterej z piekła, 1978 (Warszawa: SW „Czytelnik”); Błękitny krzyż (Kraków: KAW, b.d.w.); Cios za cios, 1984 (wyd. w drugim obiegu w Bibliotece Miesięcznika Małopolskiego nr 3 pod pseud. Władysław Jaryma); Po drodze [opow.], 1986 (Kraków: WL) oraz otrzymując nagrody redakcji „Nadodrza” (1965), Wydawnictwa Ossolineum (1968), Instytutu Wyd. „Naszej Księgarni” (1977) i SW „Czytelnik”. Zajmował się także przekładami (Biała jaskółka: antologia opowiadań bułgarskich XIX i XX wieku. Katowice: Wyd. Śląskie 1982). W drugiej połowie lat siedemdziesiątych parokrotnie przedsięwziął wyprawy kajakowe szlakiem Czarnej Hańczy (na kanwie jednej z nich powstała opowieść W pogoni za rakiem, wyd. Nasza Księgarnia 1988), Biebrzy i innymi rzekami (i jeziorami) Suwalszczyzny oraz wędrówki piesze po hańczańskiej krainie. W l. 1980–1981 zaangażował się w organizację Polskiego Klubu Ekologicznego (współzałożyciel i pierwszy przewodniczący Klubu) oraz reaktywowanie Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (dokumentację starań zebrał i opublikował w Kronice odrodzenia PTTT, Kraków 2011). Wiele artykułów poświęcał problemom ochrony środowiska i przyrody polskiej oraz krajoznawstwu (Nagroda m. Krakowa za działalność ekologiczną, 1981). W stanie wojennym został usunięty z pracy bez prawa wykonywania zawodu i do 1990 dziennikarstwa nie uprawiał. W 1983 przeszedł na rentę. W 1984–1989 był kierownikiem Dworu Tetmajerów (Oddział Muzeum Tatrzańskiego) w Łopusznej. Opublikował opowieść o zwierzętach pt. Saga o ginących i uratowanych (1988, 2 wyd. 1995) oraz o dziejach miejscowości Zakopane, Zakopane… (1993). W 1989 wyjechał do siostry Danuty do Australii, gdzie pracował w kopalni opali. Po powrocie w 1990 nawiązał współpracę z „Aurą” i „Przekrojem”, pisząc także artykuły i reportaże m.in. do: „Gaz. Współczesnej”, „Plusa”, „Tygodnika Małopolskiego”, „Wieści”, „Ostoi”. W 1991 zamieszkał w Suwałkach. Publikował w „Krajobrazach” i innych lokalnych czasopismach: „Tygodniku Północnym”, 1991; „Tygodniku Suwalskim”, 1992–1995; „Szelmencie” (2000), „W kręgu zbrodni”. O Suwalszczyźnie napisał dziesiątki różnorodnych tekstów dziennikarskich, literackich (opowieści, legend, wierszy) i popularnonaukowych (portretów osób zasłużonych dla Suwalszczyzny, zamieszczonych w Biografiach suwalskich) oraz parę przewodników i opowieści (Po ziemi suwalskiej: przewodnik turystyczny. Suw.: Wyd. HAŃCZA 1994, wyd. 2 zm. 1998; Szlakami północnej Suwalszczyzny. Suw: Wyd. Jaćwież 1995, wyd. 2 zm. 2001; Rowerem po Suwalszczyźnie: przewodnik po trasach rowerowych Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego. Suw.: Fundacja Wigry 1995; W krainie Biebrzy: przewodnik. Suw. Wyd. HAŃCZA 1996; Suwałki i okolice: przewodnik, informator. Suw.: AU OMEGA 1997; Wigry: klejnot przyrody i krajobrazu. Suw.: Wyd. Relax 1998; Opowieść o kamedułach wigierskich. Suw.: Oficyna ŻAK 1999; Suwalszczyzna: manual turystyczny. Suw.: Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich 2000; Legendy znad Wigier. Suw.: AU OMEGA 2002). Jest także autorem przewodnika Gałczyńskiego… Pranie i okolice (2003). W l. 1998–2007 współtworzył i redagował kwartalnik „Jaćwież”, w którym także publikował. Sporadycznie ogłaszał wiersze, m.in. w „Tygodniku Suwalskim”, „Ocaleniu przez Poezję”, „Jaćwieży”, także w antologiach: Gdzie jeziora syte przestrzenią obłoków: Suwalszczyzna w poezji i Tam prosto do Augustowa (Augustów 2007). W 1995 otrzymał za twórczość dziennikarską nagrodę wojewody suwalskiego, w 2002 – III Nagrodę im. Zygmunta Glogera za „publikacje w zakresie krajoznawstwa, w tym autorstwo licznych przewodników”. Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1967–1981), Związku Literatów Polskich (1980–1981). Jest członkiem krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1981 –), należał do Stowarzyszenia Literackiego w Suwałkach (1995–2003). Od listopada 2002 zamieszkał w Krakowie. Wyjeżdżając z Suwałk przekazał do zbiorów Miejskiej Biblioteki Publicznej tomik 18 wierszy, wydany przez przyjaciół w nakładzie 10 numerowanych egzemplarzy. Udziela się w Polskim Towarzystwie Tatrzańskim (od 2007 członek honorowy tej organizacji). W l. 2008–2011 był redaktorem naczelnym „Pamiętnika PTT”. Współpracuje z rocznikiem „Małopolska” (od 2004). Przygotował do druku i opublikował dziennik 1980–1983 pt. Wojna polsko-polska (2007). Posiada Złotą Odznakę Miasta Krakowa. W 2008 wydał opowieść biograficzną Romans z Suwalszczyzną, w 2010 – zbiór wierszy Brzegiem rzeki i czasu (Kraków: Wydawnictwo Buchers Design; n. 100 numerowanych egz.), którego motywem przewodnim są wspomnienia z wędrówek po Suwalszczyźnie i przeżycia w krainie Czarnej Hańczy. W 2014 roku, w tym samym wydawnictwie, opublikował monografię Muzeum Tatrzańskiego pt. W kręgu Muzeum Tatrzańskiego.

Adres bibliograficzny: kwartalnik „Moja Garbatka”, Garbatka-Letnisko, ul. Z. Nałkowskiej 1 (redaktor: Elżbieta Dziedzicka – e-mail: edziedzicka@wp.pl)

Lit.: Bartelski Lesław M.: Polscy pisarze współcześni 1939–1991. Warszawa 1995; Ciborska E.: Leksykon polskiego dziennikarstwa. Warszawa 2000 s. 327–328; Drozdowska J.: Stowarzyszenie Literackie w Suwałkach. Augustów 2001; Dunat Bożena: Ping-pong z Maciejewskim. „Krajobrazy” 1992 nr 3; Fałtynowicz Z.: Środowisko literackie 1991–1998 w województwie suwalskim: bibliografia. Suw. 2008; Informator biobibliograficzny krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Oprac. Grażyna Dobreńko. Kr. 1999 s. 96; Jankowski Stanisław: Przemyć oczy. „ITD.” 1981 nr 29; Maciejewski S.: Odkrywanie Suwalszczyzny (19). „Jaćwież” 2002 nr 19 s. 5–10; Maciejewski S.: Romans z Suwalszczyzną. Suwałki 2008; Piękno jest wszędzie, gdzie go chcemy i potrafimy odkryć. Z SM rozm. przepr. Zbigniew Fałtynowicz. „Krajobrazy” 1995 nr 17 dod. „Krajobrazy – Kultura” nr 15; Pisarze pod Wawelem: członkowie krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich: informator biobibliograficzny. Red. Maria Kocójowa. Kr. 1992 s. 113–114; (x): Laureaci nagrody wojewody: podróżnik. „Krajobrazy” 1995 nr 24.

Oprac. Elżbieta Dziedzicka

Zbigniew Fałtynowicz