27.02.24 (wtorek) godz. 18:00 Salon Literacki SPP
STOWARZYSZENIE PISARZY POLSKICH ODDZIAŁ W KRAKOWIE
zaprasza na spotkanie z cyklu „Rozkręcamy Literacki Kraków”

Spotkanie z Mateuszem Pieniążkiem.
Prowadzenie: Michał Zabłocki

27 lutego 2023 (wtorek), godz. 18.00
Salon Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Kraków, ul. Kanonicza 7
Wydarzenie odbędzie się w siedzibie Stowarzyszenia, będzie też transmitowane online.

Mateusz Pieniążek urodził się w 1952 roku w rodzinie urzędniczej w Przeworsku. Jest absolwentem Liceum Ogólnokształcącego im. B. Chrobrego w Leżajsku, magistrem pedagogiki Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie(1983), doktorem nauk humanistycznych (2001-2004 studia doktoranckie na Wydziale Historycznym i Społecznym Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Napisał rozprawę doktorską pt.”Ukraińskie szkolnictwo średnie w Przemyślu doby autonomicznej(1867-1918) pod kierunkiem prof. dr hab. Józefa Mandziuka.

Pracował w szkołach podstawowych w Jarosławiu, Ostrowie i Łętowni ( w tej ostatniej jako nauczyciel dyplomowany). Wraz z żoną Zdzisławą Gaweł-Pieniążek mieszka w Łętowni pod Przemyślem. Od lat 80-tych związany oblaturą z tynieckimi benedyktynami.

Przed debiutem prasowym i książkowym był członkiem Korespondencyjnego Koła Młodych Pisarzy <Gwoźnica> w Rzeszowie. Publikacja debiutanckiego tomiku wierszy <Zaproszenie do słów> w 1986 roku zbiegła się z początkiem czasów posolidarnościowych. Część wierszy złożonych do debiutanckiego tomiku była ocenzurowana i ukazała się dopiero później w gazecie rzeszowskiej <AZ>. W krótkim czasie poeta debiutuje książką dla dzieci <Bajeczki z zielonej teczki> (1990) w dużym jak na dzisiejsze czasy nakładzie 40 tysięcy egzemplarzy. W 1991 roku wydawnictwo Anagram w Warszawie wydaje tomik wierszy <Królestwa> recenzowany potem jako poezja przezwyciężenia, a nie rozterki. W swoistym genius loci – jak pisał krytyk i poeta Zbigniew Jerzyna – wiersze poety zaskakują poetyckimi olśnieniami … i odkrywczością. Poeta posiada szeroką niezmęczoną wyobraźnię „. Na uwagę zasługuje w tym tomie oryginalny poemat <Opisuję psa>, bardzo krwisty i liryczny.Niektóre wiersze mają wydźwięk „polityczny” i są wołaniem o człowieka (zaznaczyć należy, że Pieniążek drukował kilka wierszy w okresie stanu wojennego w opozycyjnej jarosławskiej gazetce <do Rzeczy>. Tam też zawiązał artystyczne przyjaźnie z prozaikiem Kazimierzem Ivosse i jego żoną Anną, poetą Pawłem Niemkiewiczem, z którym debiutował w tym samym czasie w Krajowej Agencji Wydawniczej w Rzeszowie. W 1992 roku ukazują się <Wieże strachu>, tomik wydany własnym sumptem oraz rozbudowany ilościowo, ciepło przyjęty przez krytykę tom wierszy <Opowiadam Gabrieli>. Znalazły się tam już pierwsze wiersze tynieckie i bielańskie ( po pobycie autora w klasztorze benedyktyńskim i kamedulskim).

Niezwykle ważny w twórczości autora stał się tom wierszy <Pieśni ogrodów> 1996, w którym prócz <Lamentacji> znalazł się słynny <Koncert polski> dedykowany żyjącymi wówczas kompozytorowi hiszpańskiemu Joaquinowi Rodrigo i recytowany podczas Międzynarodowych Spotkań <Ghitaralia> przez aktora Henryka Machalicę w Krasiczynie. Jeden z wierszy <Ora poeticis> jako parafraza Modlitwy Pańskiej znajdzie się potem w słynnym 2 tomowym opracowaniu książkowym <Ojcze nasz – nasz> pod redakcją Jana Choroszego wyd. Linea, Wrocław 2008. Autor będzie też prezentował go jako recytator przy spotkaniach artystycznych, wystawach ikon zaprzyjaźnionej artystki Małgorzaty Dawidiuk oraz podczas Nocy Muzeów w muzeach przemyskich. Autor jest też głównym inicjatorem i reżyserem spotkań ze słowem i muzyką gdzie recytuje wiele tekstów starochrześcijańskich, psalmów, lamentacji i pieśni pasyjnych. Znamienne w twórczości autora są <Rejsy>, kilkanaście wierszy, spójnych, ambitnych w swoim wyrazie, ułożonych jako jeden czytelny obraz podróży mężczyzn skazanych na wspólną obecność. Poemat ten jak zauważają krytycy jest „ perełką we współczesnej poezji polskiej”, akcentuje bowiem uniwersalny obraz peregrynacji człowieka, „Odysową” podróż, kondycję ludzką w rozdzierającym świecie ludzkich losów. Poeta dedykuje ten zbiór wierszy pamięci Artura Rimbauda.

Przez wiele lat twórca związał się z wydawnictwem Edytor prowadzonym przez nieżyjącą już koleżankę z lat licealnych Annę Rakuś. Tomy wierszy <Wizyty domowe>, <Lili-wenecja>, <Wiatraczek na niebie> i inne są plonem artystyczno-wydawniczej współpracy. Wydawca podejmuje się też opracowań i druku wielu książek lirycznych dla dzieci, m.in.; <Ciocia Szpila i walizka wierszy>, <Złote jaja> oraz wielu zbiorów legend, baśni i opowieści z rejonu Podkarpacia.

Na przestrzeni wielu lat powstaje spójna treściowo i estetycznie książka poetycka <Lamentacje> dotykająca tematu cierpienia narodu żydowskiego. Poprzez dwanaście wierszy, a potem dwadzieścia zbiór ten był ciągle tworzony.

Zauważony przez gremia poetyckie i krytyczne, z tzw. dodatkiem siedmiu wierszy pt. <Siedem Świec> wydany zostaje w Kijowie w wersji ukraińsko-polskiej i promowany na Uniwersytecie Kijowsko-Mohylańskim ze wstępem Anatolija Podolskiego, Dyrektora Ukraińskiego Centrum Badań Holocaustu i w tłumaczeniu Ihora Pizniuka, przy znacznej pomocy w wydaniu redaktor periodyku <Krynica>, Doroty Jaworskiej. Ta specyficzna książka akcentująca jeden temat ma w sobie artystyczną uniwersalność, jaka zdarzyła się poecie w poemacie <Rejsy>. Pieniążek bywa różny: klasycyzujący niebojący się rymów i rytmów poezji byłej, jak też konfesyjny: formujący treści z życia skąd wydobywa sensy i nonsensy codzienności. Nie daje się wepchnąć w obszary poetyckiej retoryki zarówno politycznej jak i religijnej, choć ta ostatnia tematyka nie jest mu obca. Traktuje ją z umiarem i równowagą. Buduje wiersze tak jak te w mało zauważonym przez krytykę tomiku <Wiersze żebrane> gdzie umieszcza słowo – impresję o poezji jak też dwa eseje o poetyce mnicha- poety, Tomasza Merona. Widać tu fascynację autora postacią trapisty, „kontrowersyjnego religijnie” pisarza z klasztoru Getshemani w stanie Kentucky. Merton, Słowacki jak i pewne pojęcia estetyczno-teologiczne zbliżają Pieniążka z Maciejem Bielawskim, byłym mnichem benedyktynem, teologiem i tłumaczem, autorem monumentalnego dzieła o myśli filozoficzno-teologicznej Pannikara. Owocem wieloletniej przyjaźni z Bielawskim będzie wybór wierszy <Szepty i głosy> <Sussuri e voci> tłumaczony na język włoski przez niego jak i Paolę Pisani oraz Carlo Mercuri. Wiersze te prezentowane na spotkaniach literackich w Weronie uzyskały aplauz włoskiej krytyki.•W latach 2009 – 2015 w wyniku licznych podróży zagranicznych rodzą się tzw. „wiersze z podróży”: <Wiersze amerykańskie> ze wstępem Macieja Bielawskiego, <Wiersze irlandzkie>, <Wiersze mołdawskie>. Poeta uczestniczy w spotkaniach, warsztatach literackich na terenie Niemiec, Litwy, Włoch, Ukrainy, Mołdawii i Naddniestrza. W wyniku jego artystycznej działalności i znacznej poetyckiej twórczości podczas benefisu w swoim rodzinnym mieście Przeworsku, zostaje uhonorowany prestiżową nagrodą, <Ratuszem>. Wiersze jego czyta, zaprzyjaźniona z nim od wielu lat aktorka Anna Seniuk. Wiersz poety <Zima – Święta> staje się inspiracją dla Macieja Małeckiego, który skomponował utwór prezentowany przez chór dziecięcy <Laudate Dominum> podczas koncertu teatralno – literackiego w Studio Polskiego Radia w Warszawie. Mateusz Pieniążek jest także autorem libretta do kantaty <Wiosna, lato> kompozycji Małeckiego, twórcą kilku arii do tego utworu muzycznego. Długo by się można zastanawiać czy twórca to poeta – kultury, czy poetyckiego reportażu, wreszcie poszukujący głębi własnego języka, pisarz. Jedno jest pewne, że wykorzystuje każdą rzecz, zjawisko, mgnienie dzięki przenikającym na wskroś wyostrzonym aparatom zmysłów. Używa je celnie, ambiwalentnie, z dozą lekkości, subtelności i poszukiwań konstrukcyjno – znaczeniowych. Bawi się słowem, ale „ z zabawy „ tej wychodzi najczęściej, jako spełniony. <Zapisy dni i nocy> i <Koniec zachodu i 7 wierszy o kotach> są tego najlepszym dowodem. Na uwagę zasługują <Wiersze irlandzkie> pisane jednym tchem obserwacyjnym i obróbką „fotograficzną” podczas podróży po Irlandii z zaprzyjaźnionymi Kingą i Markiem Dądelami mieszkańcami zielonej wyspy. To są opowiadająco pisane wiersze wokół postaci Joyca, Yeatsa i Becketta. To literacki kalejdoskop wieloznaczeniowy, wieloemocjonalny puszczony swobodnie gdzie podróż przekracza obserwację, a staje się panoptikum językowych prób ze światłem obrazu twórcy i czytelnika.

Autor drukował w wielu pismach literackich w kraju i za granicą. Jest współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Mertonowskiego z siedzibą w Krakowie, autorem na stronie VIAF (Virtual International Authority File), na portalu Horizon Information, w Archive-pl.com, NUKAT (Center of Warsaw Uniwersity Library National ), Sztukator.

Ponadto jest autorem i kompozytorem wielu pastorałek, kolęd oraz śpiewogier w książkach : <Pastorałki z zielonego wzgórza>, <Kolędy i pastorałki tynieckie> do muzyki Mariana Machury, kompozytora muzyki sakralnej. Pastorałki i kolędy prezentowane były wielokrotnie w programach TV Rzeszów. Utwory te ukazywały się w piśmie dla dzieci <Anioł Stróż> wyd. przez Zgromadzenie Sióstr Loretanek w Warszawie i emitowane dla dzieci Polonii na całym świecie. Autor tworzył też kilka hymnów dla szkół przemyskich oraz teksty do piosenek dla dzieci <Zebra Zuzia>, <Tęcza kolorowa> z muzyką Wiesława Semkowa i Artura Mykity do podręczników dla klas 5 – 6 szkoły podstawowej. Jako współzałożyciel zespołu <Symphonia Aquaria> o charakterze autorskim prezentuje swoje piosenki na koncertach i recitalach (płyty DVD : <Czerwona sukienka>, <Wiosenny koncert dla Gabrieli>, <Pieśń do Eliota?>.